فناوری جدید برای نجات شاهکار «لئوناردو داوینچی»

دانشمندان ایتالیایی و لهستانی رویکرد جدیدی را برای نجات پرتره لئوناردو داوینچی ارائه داده‌اند.

یکی از شاهکارهای داوینچی که در اوایل دهه 1500 خلق شده و تصور می‌شود پرتره‌ای از خود هنرمند باشد، در وضعیت بی‌نهایت بغرنجی قرار دارد و روز به روز به زوال خود ادامه می‌دهد. این اثر هنری که با گچ قرمز کشیده شده، طی قرن‌ها در معرض رطوبت بوده و زرد شده است. با این حال، به یمن فناوری‌های پیشرفته امید جدیدی برای توقف این زوال وجود دارد.

دانشمندان رویکرد نوینی را برای شناسایی عامل زردشدن این شاهکار بدون دخالت در طراحی اصلی آن ارائه داده‌اند و دانش‌ بدست آمده از این طریق را می‌توان برای حفظ تصاویری که نقاشان از خود می‌کشند، به کار برد.

قرن‌ها حبس‌شدن در شرایط مرطوب منجر به زرد و قهوه‌ای شدن گسترده اثر داوینچی شده و این موضوع مقایسه بین رنگ‌های گچ و کاغذ را کاهش داده و از رویت‌پذیری این نقاشی کاسته است.

متخصصانی در ایتالیا و لهستان در مطالعه خود به دنبال تعیین این موضوع بودند که «آیا چنین فرآیند مخربی پس از اقدامات محافظتی به عمل‌آمده در این زمینه کند شده است یا این که روند پیرشدن این شاهکار ادامه دارد و بقای آن را تهدید می‌کند؟»

دانشمندان به منظور تحقق هدفشان، رویکرد غیرمخربی را برای شناسایی تراکم مولکول‌های جاذب نور ملقب به «کروموفورها» در کاغذ باستانی ارائه داده‌اند که مسئول زردشدن سلولز موجود در درون اسناد و آثار هنری باستانی هستند.

یوهانا لوجوسکا، پروفسور گروه شیمی دانشگاه Jagiellonian در لهستان، گفت: طی قرن‌ها، اقدامات مشترک نور، گرما، رطوبت، ناخالصی‌های اسیدی و متالیک و همچنین گازهای آلاینده رنگ سفید جز اصلی کاغذ باستانی به نام سلولز را دستخوش تغییر می‌کند. این پدیده «زردشدن» نام دارد و موجب آسیب‌رسانی و اثرات منفی زیبایی‌شناختی در شاهکار هنری باستانی روی کاغذ می‌شود. در این بین، مولکول‌های کروموفور برای درک فرآیند زوال بصری کلیدی هستند؛ زیرا آن‌ها در میان محصولات شیمیایی قرار دارند که در طول بالارفتن عمر کاغذ طی اکسیداسیون تولید می‌شوند و عامل موجود در پس زردشدن سلولز هستند.

به گفته اولیویا پولچی، پروفسور گروه فیزیک دانشگاه رم تار ورگاتای ایتالیا، زردشدن هنگامی رخ می‌دهد که کروموفورهای درون سلولز طیف آبی و بنفش نور مرئی را جذب می‌کنند و به طور قابل‌توجهی بخش‌های زرد و قرمز را پخش کرده و موجب بروز رنگ زرد-قهوه‌ای می‌شوند.

کارشناسان هم‌اکنون می‌توانند تراکم کروموفورها را در درون کاغذ با هدف تعیین سرعت زوال کاغذ شناسایی کنند. تکنیک جدید شامل به دست آوردن منشورهای انعکاس نوری از نمونه‌های کاغذ در طیف‌های طول موج مادون قرمز نزدیک، مرئی و فرابنفش نزدیک است. این منشور انعکاس نور، معیاری برای نسبت نور یا دیگر تابشی است که به سطح برخورد می‌کند و از آن منعکس می‌شود.

با استفاده از این داده‌ها، آن‌ها نوع نور جذب‌شده توسط فیبرهای سلولز در کاغذ را محاسبه می‌کنند. محققان سپس شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای مبتنی بر مکانیک کوانتومی را برای محاسبه منشور جذب نور کروموفورهای موجود در سلولز اعمال می‌کنند. با استفاده از این شیوه آن‌ها قادر به سنجیدن وضعیت زوال نقاشی از خود لئوناردو داوینچی و دیگر گونه‌های کتاب‌های باستانی شدند که قدمتشان به قرن پانزدهم باز می‌گردد.