تحقیق درسی

درس پژوهی

یک نمونه از فعالیت های موفق مربوط به توسعه حرفه ای معلمان، روشی است که ژاپنی ها در ابداع و به کارگیری آن پیشتاز محسوب می شوند و امروزه با نام"درس پژوهی"شناخته می شود. آنچه در ژاپن و برخی از کشورهای دیگر با نام  مورد استفاده قرار گرفته و هم اکنون در جریان است، تلاشی در جهت بهبود فعالیت های آموزشی از طریق مشارکت با همتایان و همکاران است.

درس پژوهی در واقع پژوهش گروهی معلمان درباره موضوعات برنامه درسی است. در این شیوه پس از مشخص شدن موضوع تدریس(که معمولاموضوعی انتخاب می شود که برای دانش آموزان دشوار باشد) گروه بر آن تمرکز کرده و در یک کلاس خاص آن را اجر می کند. هدف درس پژوهی نه تنها تولید یک درس اثربخش، بلکه درک چگونگی و چرایی کارکرد درس برای افزایش فهم مطالب در میان دانش آموزان است.

درس پژوهی یکی از راهکارهای ارائه شده برای کاهش بین تحقیق(نظریه) و تدریس(عمل)است. در این روش معلمان با مشارکت یکدیگر، موضوع و یا مساله ای خاص از برنامه درسی را برمی گزینند و آن را به عنوان واحد کار، طراحی، اجرا و ارزشیابی می کنند و از محصول آن در تدریس استفاده می کنند. یکی از اعضای گروه برنامه را اجرا کرده و همراه با دیگران در جهت رسیدن به الگوی مشترک آن را نقد و اصلاح می کنند).مراحل انجام درس پژوهی به شرح زیر است:

1- مساله یابی، تبیین و تعریف مساله

 پس از تشکیل گروه، موضوعی که مشکل و یا مساله همه اعضای گروه است، انتخاب می شود. این مساله ممکن است مشکل دانش آموزان در درک مبحثی باشد و یا مشکلاتی باشد که معلمان در تدریس با آن درگیرهستند. در ضمن مساله می تواند یافتن روشی برای انتقال یک مفهوم جدید در کلاس درس باشد.

2-برنامه ریزی

شامل برنامه ریزی، طراحی تدریس، تعیین اعضای گروه و مشخص نمودن وظایف آنها، امکانات مورد نیاز در تدریس، زمان بندی انجام تدریس و جلسات هم اندیشی، انتخاب کلاسی که قرار است تدریس در آن انجام گیرد و تدوین طرح درس می باشد.

3-اجرای تدریس ومشاهده آن

در زمان تدریس معلمان گروه در کلاس حضور یافته و وظایف خود را انجام می دهند. یک نفر فیلمبرداری می کند، نفر دیگر بر تدریس معلم بر اساس طرح درس تعیین شده نظارت می کند، یک نفر بر واکنش ها و فعالیت های دانش آموزان نظارت می کند و...

4-ارزشیابی تدریس و انعکاس تاثیر آن در برنامه ریزی مجدد تدریس

بعد از ارائه درس، جلسه تشکیل می شود و ابتدا معلم مجری طرح و سپس معلمان عضو گروه انتقادات خود را بیان کرده و منشی گروه تمام نقطه نظرات را یادداشت می کند. در این زمینه می توان از صاحب نظران در زمینه آموزشی و نظرسنجی از دانش آموزان استفاده نمود.

5-تجدیدنظر در تدریس(برنامه ریزی مجدد)

معلمان گروه درس پژوهی با توجه به مشاهدات و یادداشت های خود، پیشنهادات اعضای گروه و صحب نظران و نظر سنجی دانش آموزان در طرح درس تجدیدنظر می کنند. در این مرحله ممکن است روش تدریس، فعالیت ها، سوال ها، مسائل مطرح شده، مواد و رسانه انتخاب شده یا همه اجزای تدریس تغییر کند تا در تدریس بعدی نتایج بهتری عاید شود.

6-آموزش درس تجدیدنظر شده

درس تجدیدنظر شده، با رفع نواقص قبلی و بر اساس اصلاحات انجام شده توسط همان معلم یا یکی دیگر از اعضای گروه در کلاسی دیگر انجام می شود. در این مرحله غیر از اعضای گروه درس پژوه، صاحب نظران آموزشی نیز در تدریس حضور دارند.

7-ارزشیابی و بازاندیشی

بعد از تدریس نهایی، در جلسه ای با حضور تعدادی از دبیران و صاحب نظران، تدریس نقد و ارزیابی می گردد و پس از آن تغییرات لازم پیشنهاد می گردد. یادگیری و فهم دانش آموزان و مساله ای که پژوهش به خاطر آن انجام شد، در این مرحله بررسی و تیم از خود می پرسد تا چه اندازه خوب عمل کردیم؟

8-سهیم شدن در نتیجه دستاوردها

برای سهیم شدن دانش آموزان و معلمان دیگر از یافته های درس پژوهی، نیاز به تشریح فرایند درس پژوهی و ارائه یافته ها همراه با مستندات، گزارش ها، فیلم ها و عکس ها، صورت جلسات، نظرات معلمان، دانش اموزان و اولیا می باشد که ممکن است به صورت گزارش، کتاب، مجله و برگزاری نمایشگاه ارائه گردد(شیوه نامه درس پژوهی، وزارت آموزش و پرورش1392).

نکته مهم این است که تمرکز این نشست ها، روی درس است، نه معلمی که تدریس انجام داده است و همه اعضای گروه در مورد نتیجه کار خود احساس مسولیت می کنند.